Erasmuspark

Erasmuspark
Erasmuspark.(november 2007)
Type	Stadspark
Locatie	Amsterdam-West
Coördinaten	52° 22′ NB, 4° 51′ OL
Oppervlakte	6 hectare
Beheerder	Gemeente Amsterdam
Detailkaart

Erasmuspark met thermometer/klok (november 2007)

Het Erasmuspark is een stadspark in Amsterdam-West. Het is tevens de naam van een wijk waarin het ligt.

Ligging

Het park wordt omschreven als landschappelijk gebied, dat het in wezen ook altijd geweest is. In de 19e eeuw lag hier agrarisch gebied, dat bij een gemeentelijke indeling tot 1921 onder de gemeente Sloten viel. Het landschap wordt gekenmerkt door lange sloten met rechthoekige percelen, veenweidegebied. Bij de definitieve aanleg blijft het park als zodanig gesitueerd; het is een onopgehoogd groengebied binnen een ringsloot. Van welke kant het park benaderd wordt, men moet altijd de diepte in. In 2022 ligt ze op -2,70 NAP. Voor dit artikel wordt de omschrijving iets ruimer genomen. Het grenst dan in het oosten aan de Admiralengracht (oostzijde van het park), de Erasmusgracht (noord), de Mercatorstraat (west) en de Jan van Galenstraat (zuid). De hoofdingang is al sinds de aanleg aan de Jan van Galenstraat, tegenover de Vespuccistraat.

Geschiedenis

Wanneer de gemeente Amsterdam de gemeente Sloten in 1921 annexeert komt het binnen die gemeente te liggen. Amsterdam had terrein en bebouwing nodig voor de almaar groeiende bevolking. Op de stadskaart van Dienst der Publieke Werken uit 1921/1922, is het park met een centrale vijver ingetekend in een verder nog onbebouwde omgeving. Er is hier alleen bebouwing langs de Admiraal de Ruyterweg. De Jan van Galenstraat waaraan het park later zou komen te liggen kent dan ook alleen nog bebouwing op het kruispunt met de Admiraal de Ruyterweg. In het noorden en oosten sluit het park direct aan op wat later respectievelijk de Erasmusgracht en Admiralengracht worden. Toegang kan worden verkregen vanaf een pleintje aan de Jan van Galenstraat/Vespuccistraat en de kade van de Erasmusgracht.

In 1926 werden definitievere plannen ten uitvoer gebracht. Er zou een park komen van circa 12 hectare oppervlak Door de crisis werd in 1927 in eerste instantie in het zuiden slechts 4 hectare aangelegd met een toegangsbrug vanaf de Jan van Galenstraat, de latere Desideriusbrug.

In 1931 werd nog geconstateerd dat het parkje er mooi maar enigszins verwaarloosd bij lag. In 1939 kreeg het zijn naam. Het park werd evenals de Erasmusgracht vernoemd naar de Nederlandse humanistische schrijver Desiderius Erasmus (1467-1536). Verdere uitbouw wordt onmogelijk gemaakt door het uitbreken van Tweede Wereldoorlog. Er gebeurt op houtroof na weinig in park; in 1950 is alleen nog het oorspronkelijke kwart van het park ingericht als park, daaromheen agrarisch gebied met boerderijen. In het oosten ligt dan nog een modderige sloot (de latere Admiralengracht), die de grens vormt met de sportvelden van de Joos Banckersweg, ook in het noorden ligt een sloot (de latere Eramusgracht). Die sloten liggen dan nog op polderpeil. In 1950 begon de gemeente met het verdere inkaderen. Aan de oost- en noordkant worden ringdijken aangelegd en het waterpeil in beide sloten wordt verhoogd. Voor de afwatering van het park wordt de ringsloot, die al in het westen en zuiden ligt compleet gemaakt, door een omringing van het gehele parkoppervlak, waarvan ongeveer 6 hectare overblijft (300 bij 200 meter). In 1952 kreeg het park haar huidige (2022) plattegrond, al is de Admiralengracht dan nog niet doorgetrokken naar de Erasmusgracht. In 1959 is dat wel het geval en het park is werkgebied; alleen de contouren van het kleine deel zijn nog zichtbaar; het is één grote vlakte. In 1960/1961 vind de herinrichting van het vloeroppervlak plaats; er komen velden en perken naar model van de schilderijen van Piet Mondriaan. Het park worden door middel van rechte paden met rechte hoeken doorsneden. Een groot centraal grasveld wordt omringd door boomaanplant. In Mondriaans schilderijen en dus het park is er harmonie tussen vlak, kleur en lijn. In het parkontwerp zocht de tuinarchitect naar harmonie in belijning van paden, bomen en gras. Als afronding van deze vernieuwing worden er drie bruggen gebouwd, die het park beter bereikbaar moeten maken; het is dan 1970. Voorts verschijnt er een beeld van Han Rädecker.

In 2000 kreeg het wederom een grote opknapbeurt. Centraal in het park werd het grote speel-/sportveld (met velddoelen) gehandhaafd, waarop men kan sporten, het wordt onder meer gebruikt door schoolkinderen, potjes voetbal en klasjes bootcamp en buiten-yoga). Hier omheen worden veel rondjes gelopen op een verhard pad (binnenring). Langs dit pad staan aan de noordzijde vrij te gebruiken fitnesstoestellen voor de nodige krachttraining en aan de zuidoostzijde zijn schaaktafels aanwezig om het brein aan te spreken.

De wandelpaden aan de noord- en oostzijde (walkanten van genoemde grachten) vormen in combinatie met de groen ingebedde paden langs Mercatorstraat en Jan van Galenstraat de buitenring. In tegenstelling tot de rest van het park wordt deze 's nachts niet afgesloten (vanaf laat in de avond tot vroeg in de ochtend). De wandelpaden aan de noord- en oostzijde (boulevard) zijn sinds 2009 uitgerust met groenkleurige energiebesparende straatverlichting (led). De zachtgroene kleur zou bovendien minder hinderlijk zijn voor dieren.

In de zuidwesthoek van het Erasmuspark, naast de speeltuin, is sinds 2011 een kleinschalige horecagelegenheid met terras gesitueerd. Verder kan (en mag) er in het park van 1 april tot 1 oktober op aangegeven plekken worden gebarbecued. Alleen in het Westerpark mag dat ook zonder vergunningsaanvraag of meldingsplicht. In verreweg de meeste Amsterdamse parken mag er helemaal niet worden gebarbecued.

In de zuidwesthoek is een speeltuin gesitueerd die in 2019 een grondige opknapbeurt heeft gehad, en waaraan toen diverse nieuwe speeltoestellen zijn toegevoegd.

Water en bruggen

Door het laag gelegen maaiveld van het park ten opzichte van de omringende woonwijken is er in wezen sprake van poldertje. Het waterpeil moet dan ook door een gemaal geregeld worden. Over de ringvaart annex -vijver zijn drie bruggen ingepast die het Mondriaanbeeld versterken. De bruggen benadrukken de geschiedenis van het park:

• brug 396; de Desideriusbrug komt uit 1927 en de Jan van Galenstraat en is opgetrokken in de stijl van de Amsterdamse School; het uiterlijk ontwerp met de combinatie baksteen en graniet, is van de hand van architect Piet Kramer; de techniek werd verzorgd door de Dienst der Publieke Werken, waarvoor hij werkte;
• bruggen 394 en 395, respectievelijk Lof der zotheidbrug (komend vanaf kade Erasmusgracht) en Geert Geertsenbrug (komend vanuit Hondsiusstraat/Mercatorstraat) zijn van beton, ontworpen door Dick Slebos, de opvolger van Piet Kramer; ze stammen uit 1970.

Over het buitenwater (Admiralengracht en Erasmusgracht) liggen ook drie bruggen:

• de Vierwindstrekenbrug (brug 381) over de Admiralengracht, ontworpen door de eerder genoemde Piet Kramer in de stijl van Amsterdamse School
• de Wil de Graaffbrug (brug 393) uit 1970 over de Eramusgracht, origineel betonnen brug ontworpen door eerder genoemde Dick Slebos, maar rond 2000 vervangen
• de Saïdja en Adindabrug (brug 162) uit 1928 over de Eramusgracht, ontworpen door Piet Kramer in de stijl van de Amsterdamse School.

Flora en fauna

Er zijn verschillende boomsoorten van uiteenlopende leeftijden en formaten aanwezig in het Erasmuspark, maar alle van later dan 1960. Grofweg treft men aan de noordzijde langs de Erasmusgracht veel exemplaren aan van de soorten gewone es, veldesdoorn en zwarte els. Verspreid over het open speel-/sportveld staan enkele grote Canadese populieren. Ten oosten van het open veld staan voornamelijk zomereiken en aan de boulevard langs de Admiralengracht is een laanstructuur met drie rijen Hollandse lindes aanwezig. Aan de zuidzijde van het open veld in het park zijn twee laanopstellingen met twee rijen zilveresdoorn aanwezig. De overgang naar de stad vindt aan de zuid- en westzijde plaats middels een rij volwassen platanen langs Mercatorstraat en Jan van Galenstraat. Geen van de beplanting behoort echter tot het monumentaal groen van de stad (gegevens november 2022).

Uit gemeentelijke inventarisatie blijkt dat er diverse broedvogels in het Erasmuspark voorkomen, waaronder boomkruiper, roodborst, zwartkop, zwarte kraai, vink, tjiftjaf, winterkoning, koolmees, pimpelmees, staartmees, kuifeend, waterhoen, nijlgans en halsbandparkiet.

Apart is nog te noemen het kunstproject The miracle garden uit 2017 van kunstenaar Elspeth Diederix; het is een natuurlijk kunstwerk, dat groeit en vernieuwt aan de hand van seizoenen.

Kunst

Er is naast genoemd natuurlijk kunstobject ook klassieker beeldhouwwerk te vinden ín het park:

• in het speelveld staat aan de noordoostrand het beeld Leda en de zwaan van Han Rädecker; stammend uit 1970 was het lange tijd het enige kunstwerk in het park;
• rond 2000 kreeg het gezelschap van de Terreinplastiek van Renze Hettema, geplaatst in een zuidelijk speelveld;
• rond 2013 kwam daarbij het Monument voor een verzonken stad van Berend Peter
• van onbekende datum en ontwerper zijn een kubusvormige thermometer en klok aan de zuidrand van het speelveld;
• graffitiachtige muurschilderingen op horeca-etablissement.

In de periferie van het park op de dijklichamen zijn uitingen te vinden van meer figuurlijke kunst:

• Hond; het bronzen hondje van Linda van Boven nabij de uitgang Erasmusgracht richting Hoofdweg
• Orso; een grote ijsbeer van Simona Vergani, nabij de Wil de Graaffbrug
• Tijger en IJsbeer van Jan Trapman zijn te vinden in de toegang met trap tussen Jan van Galenstraat naar het dijklichaam van de Admiralengracht
• een telefonerende (Amerikaanse) hoekman/beurshandelaar met bolhoed en aktetas geflankeerd door een kantoor, handelskoersen en twee auto's, staande voor het Westen van Hildo Krop staat op het noordwestelijk landhoofd van de Vierwindstrekenbrug, alwaar een afrit leidt naar datzelfde dijklichaam; die brug staat bekend om het vele beeldhouwwerk rondom.

Architectonische kunst kan gevonden worden in zowel die Vierwindstrekenbrug (gemeentelijk monument) als de Desideriusbrug, alsmede in het Gemaal Mercatorstraat (zuidwestelijk buiten het park); alle drie opgetrokken in de stijl Amsterdamse School.

Afbeeldingen

• 
  Erasmuspark in de jaren 30
• 
  Aanplant in 1961
• 
  Ijsbeer van Trapman (maart 2013)
• 
  Toegangspoort op de Geert Geertsenbrug (mei 2013)
• 
  Klok Erasmuspark (juli 2022)
• 
  Bomen in speeldveld (juli 2022)
• 
  Muurschildering (juli 2022)

Bronnen, noten en/of referenties

Mediabestanden

• Erasmuspark volgens BAG via data.amsterdam.nl
• Amsterdam, Erasmuspark. Amsterdam.nl. Geraadpleegd op 27 mei 2020.
• De Westkrant: Nieuws over het Erasmuspark

---

· ·

Parken en plantsoenen in Amsterdam