V Małopolskie Dni Dziedzictwa Kulturowego, maj/czerwiec 2003

Nieopodal Niepołomic znajduje się wieś Staniątki, na miejscu której – jak głosi legenda – zatrzymał się w 996 r. św. Wojciech w drodze na dwór Bolesława Chrobrego. Staniątki należały do rodu Gryfitów i rozwinęły się w XII i XIII w. W 1228 r. wojewoda krakowski Klemens Gryfita Klimontowic wraz ze swymi braćmi ufundował i uposażył hojnie tutejszy klasztor Benedyktynek. Pozostawał on pod szczególną opieką panujących; przywileje nadawali mu Bolesław Wstydliwy, Władysław Łokietek, Stefan Batory i Jan Kazimierz. Kościół pw. Najświętszej Marii Panny i św. Wojciecha wzniesiono przed 1238 r. Był on jednonawową, ceglaną świątynią, którą jeszcze przed końcem XIII w. przebudowano na trójnawową halę. Wąskie nawy boczne zostały oddzielone filarami, na których wsparto nowe sklepienie. Kościół zachował się w tej postaci, z niewielkimi zmianami, do czasów obecnych. W okresie baroku dokonano kilku przekształceń, z których najważniejszym było wyposażenie wnętrza w późnobarokowe sprzęty oraz pokrycie ścian polichromią. Ta ostatnia została wykonana przez Andrzeja Radwańskiego w 1760 r. i stanowiła wiano jego córki Martyny wstępującej do staniątkowskiego klasztoru. Z zewnątrz ściany kościoła pokryto pod koniec XIX w. czerwonym tynkiem imitującym wątek ceglany. Równocześnie ze świątynią powstał klasztor, konsekrowany w 1238 r. Pierwotne zabudowania klasztorne spłonęły prawie całkowicie w kilku pożarach w XVI i XVII w. Obecne powstały w wyniku rozbudowy dokonanej staraniem ksieni Anny Cecylii Trzcińskiej w latach 40. XVII w. Barokowy w formie klasztor ma plan czworoboku, ze sklepionymi krzyżowo krużgankami, obiegającymi na parterze prostokątny wirydarz. Przez stulecia istnienia klasztor zgromadził w swoich murach wiele cennych dzieł. Do najstarszych należą dwie gotyckie figury Madonn na tronach (XIV w.) oraz późnogotycka rzeźba Chrystusa Frasobliwego. Przechowywane są tutaj liczne zbiory rzemiosła artystycznego i sztuki sakralnej, a także niezwykle bogata biblioteka. W kaplicy przy południowej nawie kościoła umieszczony jest otaczany szczególną czcią wizerunek Matki Bożej Bolesnej. Jest to malowany na lipowej desce obraz Matki Bożej ukazującej serce, w które godzi siedem mieczy. Otaczający ją czterej aniołowie trzymają narzędzia Męki Pańskiej.

---

Benedictine Church and Abbey in Staniątki

Not far from Niepołomice lies the village of Staniątki, where – according to legend – St Adalbert stopped in 996 on his way to the court of Bolesław Chrobry. Staniątki, which belonged to the Gryfita clan, developed throughout the 12th and 13th centuries. In 1228, the Voivode of Kraków, Klemens Gryfita Klimontowic, and his brothers founded and generously endowed the Benedictine abbey in Staniątki. The abbey remained under special protection of the kings, enjoying privileges granted by Bolesław Wstydliwy, Ladislaus the Elbow-High (Władysław Łokietek), Stephen Báthory (Stefan Batory) and John Casimir (Jan Kazimierz). The Church of the Holiest Virgin and of St Adalbert was constructed before 1238. It was a oneaisle, brick church, turned into a three-aisle hall by the end of the 13th century. Narrow side aisles were separated from the nave with pillars, upon which the new vaulted ceiling was placed. In this form, with only minor changes, the church has survived to this day. Important changes introduced in the Baroque era included fitting late-Baroque furnishings and covering the walls with polychromy. The murals were rendered by Andrzej Radwański in 1760 as a dowry for his daughter Martyna upon her entering the abbey. In the late 19th century, the outside walls were covered with red plaster, which imitates brickwork. Adjoining the church is the abbey, also founded in 1228 and consecrated in 1238. The original buildings were almost completely destroyed in the course of several fires throughout the 16th and 17th centuries. During the 1640s restoration carried out by the abbess Anna Cecylia Trzcińska, a rectangular abbey building around the cross-ribbed vaulted cloister – standing there to this day – was constructed. For centuries, the Abbey in Staniątki accumulated many valuable works of art. Among the most ancient are two Gothic Madonnas seated on their thrones (14th c.) and a late- -Gothic statue of the Sorrowful Christ. The abbey boasts an extensive collection of religious art and other objects, including liturgical vestments and utensils, statues and paintings, as well as a highly impressive library. In the chapel south of the nave, a particularly revered image of Our Lady of Sorrows can be seen.